Türkiye’nin Marmara Bölgesi’nde yer alan İznik, sadece tarihiyle değil, taşıdığı dini anlamla da yeniden dünya gündeminde. Hristiyan dünyasının en önemli kararlarının alındığı 1700 yıllık Birinci İznik Konsili’nin yıldönümü, gözleri tekrar İznik’e çevirdi. Geçtiğimiz aylarda hayatını kaybeden Papa Francis’in vasiyeti ve İznik Gölü’ndeki gizemli bazilika, bu odaklanmanın temel sebepleri arasında yer alıyor.
21 Nisan 2025’te hayatını kaybeden Papa Francis, ölmeden önce bir dilekte bulundu: İznik Gölü kıyısında 2014 yılında keşfedilen su altı bazilikasını ziyaret etmek. Ancak sağlık sorunları nedeniyle bu ziyaret gerçekleşemedi. Papa, bu arzusunu halefine vasiyet etti.
Haziran ayında Fener Rum Patrikhanesi temsilcilerini kabul eden Papa, “325 yılında toplanan Birinci İznik Konsili’nin 1700. yılı” olduğunu hatırlatmış ve Türkiye’ye olan derin ilgisini yinelemişti.
İznik Gölü kıyısına yalnızca 20 metre mesafede, gölün sığ sularında yer alan su altı bazilikası, arkeologlara göre Roma İmparatoru I. Konstantin döneminde, genç yaşta öldürülen Hristiyan Aziz Neophytos anısına inşa edildi. Uzun yıllar hac merkezi olarak kullanıldığı tahmin edilen bu yapı, bir deprem sonrası yıkılarak göl sularının altında kaybolmuştu.
Bugün yapılan kazı ve restorasyonlarla büyük bölümü ortaya çıkarılan bazilika, Hristiyanlık tarihinin en önemli yapılarından biri olarak kabul ediliyor.
MS 325 yılında toplanan ve Hristiyanlığın temel inanç doktrinlerinin oluşturulduğu Birinci İznik Konsili, İznik’i kutsal bir şehir haline getirmişti. Ancak o zamana kadar Konsil’in tam olarak nerede toplandığı net değildi. Su altı bazilikasının keşfi, bu soruya yanıt olabilecek yeni ipuçları sundu.
Son kazı raporlarına göre bazilikanın, Konsil’in yapıldığı “Kutsal Pederler Kilisesi” olduğu yüksek ihtimalle kanıtlandı.
Papa Francis’in ardından Vatikan’ın yeni lideri Papa 14. Leo, gözlerin çevrildiği isim. Birinci Konsil’in yıldönümüne denk gelen 20 Mayıs–25 Temmuz 2025 tarihleri, sembolik anlam taşıyor. Eğer Papa bu dönemde İznik’i ziyaret ederse, Türkiye Hristiyanlık tarihinde tarihî bir buluşmaya ev sahipliği yapmış olacak.
İznik sadece arkeolojik bir hazine değil; aynı zamanda Hristiyan inancının şekillendiği bir merkez. Bugün, Katolik ve Ortodoks mezheplerinin pek çok temel öğretisi, 1700 yıl önce burada atılan temellere dayanıyor.